Niepołomice, 26 lutego 2012
(notatki do wykładu)

Pascha a Pamiątka

Porządek (hebr. Seder):

1. Kaddesh – Nalanie 1. kielicha (Jezus) błogosławieństwo – modlitwa na święto – Wypicie

2. Urchatz – obmycie rąk (przez gospodarza – przygotowanie do złamania chleba lub wszystkich przed karpas)

3. Karpas – jedzenie jarzyn maczanych w solonej wodzie (słona woda – łzy i pot, maczanie – hizop i kropienie)

4. Yachatz – przełamanie środkowej macy, część schowana jako afikoman. Po przełamaniu – zaproszenie

5. Maggid – historia, czyli odpowiedź na cztery pytania: (Nalanie 2. kielicha)

1. Dlaczego tylko macę? 2. Dlaczego tylko gorzkie warzywa? 3. Dlaczego zanurzamy jedzenie?

4. Dlaczego jemy opierając się na lewym boku (pytanie o wolność). Psalmy 113-114 (Wypicie)

6. Rachtzah – obmycie rąk przez wszystkich (przygotowanie do jedzenia macy)

7. Motzi (Hamozia wywodzący) – błogosławieństwo na chleb – modlitwa na posiłek

8. Matzah – jedzenie macy (przykazanie)

9. Maror – gorzkie zioła (chrzan lub sałata rzymska) (przykazanie)

10. Korech – kanapka z Chazeret i macy

11. Shulchan Orech – właściwy posiłek (zaczyna się od jajka)

12. Tzafun (ukryty) – zjedzenie afikomanu (ukryta część mazy) (tutaj Jezus ustanowił Pamiątkę)

13. Barech – Nalanie 3. kielicha i Eliaszowego – błogosławieństwo – modlitwa po jedzeniu

Ps. 126 – wypicie (zaproszenie Eliasza, przekleństwem dla nieszukających Boga)

14. Hallel – Nalanie 4 kielicha – Psalmy 115-118, chwalenie, pieśni – wypicie

15. Nirtzah (akceptacja) – zakończenie „Leszana haba biruszalaim” (następnego roku w Jerozolimie)

4 stopnie wolności: 2 Mojż. 6:6-7 A tak rzecz do synów Izraelskich: Jam Pan, a wywiodę was z ciężarów Egipskich, i wyrwę was z niewoli ich, i wybawię was w ramieniu wyciągnionem, i w sądziech wielkich. A wezmę was sobie za lud, i będę wam za Boga, i poznacie, żem Pan, Bóg wasz, który was wywodzę z ciężarów Egipskich.

Cztery kielichy

1. Pierwszy „wywiedzenia” na początek (Kadedesz)
przypomnienie przykazania o kropieniu (Karpas)
przełamanie i schowanie macy
2. Drugi kielich „wyrwania” w trakcie opowiadania (przykazanie)
jedzenie macy (przykazanie)
jedzenie gorzkich ziół (przykazanie)
Modlitwa – Posiłek
Zjedzenie znalezionego afikomanu – zbawienie
3. Trzeci kielich „wybawienia” po afikomanie
(Kielich dla Eliasza) i chwalenie
4. Czwarty kielich „wzięcia za lud” na zakończenie

Pascha Jezusa

1. Pierwszy Kielich – Łuk. 22:14-18 A gdy przyszła godzina, usiadł za stół, i dwanaście Apostołów z nim. I rzekł do nich: Żądając żądałem tego baranka jeść z wami, pierwej niżbym cierpiał. Boć wam powiadam, że go więcej jeść nie będę, aż się wypełni w królestwie Bożem. A wziąwszy kielich i podziękowawszy, rzekł: Weźmijcie to, a podzielcie między się. Albowiem powiadam wam, że nie będę pił z rodzaju winnej macicy, aż przyjdzie królestwo Boże.

2. Obmycie – Jan 13:4-5 Wstał od wieczerzy i złożył szaty, a wziąwszy prześcieradło, przepasał się. Potem nalał wody do miednicy, i począł nogi umywać uczniom i ucierać prześcieradłem, którem był przepasany.

Zaskakująca interpretacja tej części Sederu. Zwykle obmywał ręce tylko gospodarz, czasami wszyscy uczestnicy. Tymczasem Jezus obmył nogi uczniom. Prawdopodobnie tylko usługiwał do obmycia, czyli polewał wodą i podawał ręcznik do wytarcia.

3. Jarzyna – Jan 13:26-27 Odpowiedział Jezus: Ten jest, któremu ja omoczywszy sztuczkę [chleba, psomion, kęs], podam; a omoczywszy sztuczkę [chleba], dał Judaszowi, synowi Szymona, Iszkaryjotowi. A zaraz po onej sztuczce [chleba] wstąpił weń szatan. Tedy mu rzekł Jezus: Co czynisz, czyń rychło.

Jezus nie podawał Judaszowi macy, ale kawałek jarzyny (seler, cebula, pietruszka, rzodkiewka, ziemniak) moczonej w słonej wodzie. Być może mógł to być też późniejszy etap wieczerzy, gdy jedzono gorzkie zioło maror (chrzan) ze słodkim sosem charoset. Mogłyby za tym przemawiać wypowiedzi Mateusza i Marka: Mat. 26:23 „Który macza ze mną rękę w misie, ten mię wyda”. Ale misa mogła być też ze słoną wodą.

4. Posiłek: Mat. 26:26 „A gdy oni jedli” Łuk. 22:20 „Gdy było po wieczerzy”

5. Tzafun – Ukryty – ustanowienie Pamiątki po zjedzeniu posiłku: Mat. 26:26 „A gdy oni jedli, wziąwszy Jezus chleb, a pobłogosławiwszy łamał, i dał uczniom”. Łuk. 22:20 „Także i kielich, gdy było po wieczerzy”.

6. Błogosławieństwo – Mat. 26:27 „A wziąwszy kielich i podziękowawszy, dał im” – eucharisteo oznacza błogosławieństwo, czyli krótką modlitwę wielbiącą Boga.

7. Hallel – Wielbienie – Mat. 26:30 „I zaśpiewawszy pieśń, wyszli na górę oliwną”.

Spośród 14 elementów Sederu rozpoznajemy 7 czyli połowę. To chyba wystarczy, by stwierdzić, że Ostatnia Wieczerza była Paschą i to wedle rytuału znanego aż do dzisiaj. Oznacza to także, że ustanowienie Pamiątki nie było całkowicie wyizolowane z obyczaju paschalnego, ale stanowiło jego integralną część. W zasadzie Jezus objaśnił tylko znaczenie afikomanu i trzeciego kielicha, mówiąc, że On jest owym ukrytym chlebem życia, a Jego krew wypełnia Kielich Odkupienia.

Pascha ma trzy różne poziomy znaczeniowe:
1. Wspomnienie wydarzeń historycznych
2. Medytacja nad własnym wyzwoleniem (oraz pozbycie się kwasu ego)
3. Wyrażenie mesjańskiej wiary w wielkie uwolnienie wszystkich ludzi
Podobnie Pamiątka wyraża podobne trzy poziomy:
1. Stanowi wspomnienie historycznego aktu cierpienia, wydania i śmierci Jezusa
2. Jest rozmyślaniem nad naszym osobistym udziałem
3. Wyraża mesjańskie oczekiwanie na ustanowienie Nowego Przymierza.

1. „To czyńcie na pamiątkę moją” – Łuk. 22:19; 1 Kor. 11:26 „śmierć Pańską opowiadajcie” Upamiętniamy wydarzenia historyczne: cierpienia, wydanie, śmierć Jezusa, bo to najważniejsze bodaj wydarzenie w dziejach świata. Niektórzy czczą narodzenie, zmartwychwstanie, jednak najdonioślejsze znaczenie miała śmierć. Gdy Jezus umarł, było już wiadomo, że zwyciężył. Zmartwychwstanie było Mu zagwarantowane. Dlatego najważniejsza jest śmierć. Upamiętniamy także wieczerzę: Jezus chciał „jeść z nami wieczerzę pierwej niż cierpiał”. Zwróćmy uwagę na słowo: Łuk. 22:15 evpiqumi,a| evpequ,mhsa tou/to to. pa,sca fagei/n meqV u`mw/n pro. tou/ me paqei/n\ „jeść paschę”. My oczywiście odnosimy to do Pamiątki, naszej uroczystości 5 kwietnia wieczorem, ale Jezus miał na myśli wieczerzę Paschalną. Wynika z tego, że upamiętnianie wydarzeń z Egiptu również powinno być istotnym elementem naszego świętowania.

2. 1 Kor. 10:16-17 „Kielich błogosławienia, który błogosławimy, izali nie jest społecznością krwi Chrystusowej? Chleb, który łamiemy, izali nie jest społecznością ciała Chrystusowego? Albowiem jednym chlebem, jednym ciałem wiele nas jest;” Łuk. 22:11 „To jest ciało moje, które się za was daje;” Medytujemy nad osobistym udziałem w społeczności krwi i ciała Jezusa. Trwamy w niej odkąd się poświęciliśmy, na każdy dzień, ale raz do roku wspominamy ten udział w cierpieniu i radościach ofiarowania. Tak jak w święcie Paschy upamiętniamy chęć wyzbycia się kwasu egocentryzmu na rzecz społeczności, nie tylko wierzących, ale także wszystkich ludzi. Upamiętniamy też nasze wyzwolenie, wyrwanie i odkupienie, owe trzy etapy, które już miały miejsce dla nas osobiście: wyzwolenie, wyrwanie i odkupienie. Czekamy jeszcze na czwarty: Przyjęcie.

3. Mar. 14:24 „To jest krew moja nowego testamentu, która się za wielu wylewa.” 1 Kor. 11:25 „Ten kielich jest nowy testament we krwi mojej”. Nowe Przymierze zostanie zawarte z Izraelem, a wejdą pod nie wszyscy ludzie. Biorąc do ręki kielich z krwią tego przymierza nie tylko wyrażamy gotowość usługiwania, gotowość. Ta krew wylewa się za nas (Łuk. 22:20), ale także za wielu innych. Biorąc do ręki kielich winniśmy w znacznie większym stopniu myśleć o całym wspaniałym odkupieniu i przyjęciu, z którego skorzystają wszyscy chętni i posłuszni ludzie.

Daniel Kaleta