Spotkania Prorockie 1991/1

Ofiary Starego Testamentu (3+4)

3. Ofiary spokojne

Nazwa

1. Hebr. "szelem” (od czasownika być spokojnym, być przyjaznym).
- ofiara spokojna – 2 Moj 20:24
2. Hebr. "zebach szelamim” (zebach – ciało zabitego zwierzęcia, żertwa, ofiara).
- ofiara ofiary spokojnej – 3 Moj 3:1
- ofiara spokojna – 3 Moj 3:3

Pochodzenie i cel

Choć nazwa ofiary spokojnej (szelem) nie pojawia się przed daniem Prawa Synaickiego, to możemy jednak przypuszczać, że już w czasach Mojżesza ten typ ofiary był już dobrze znany. Dowodem tego jest chociażby bałwochwalcza ofiara spokojna złożona przez Izraelitów przy okazji ulania złotego cielca (2 Moj 32:6).

Ofiary spokojne spełniały w Prawie Synaickim podobnie ważną rolę jak całopalenie. Woły na ofiarę spokojną zabito przy zawarciu przymierza pod górą Synaj (2 Moj 24:5). Pierwsza wzmianka o ofierze "szelamim” jest zawarta w komentarzu do Dekalogu dotyczącym przeznaczenia ołtarza: "A ofiarować będziesz na nim całopalenie twoje i spokojne ofiary twoje” (2 Moj 20:24). O ile całopalenie wyrażało łączność z Panem Bogiem poprzez ustawiczność tej ofiary, to ofiara spokojna dawała ofiarodawcy poczucie osobistej więzi z Prawodawcą poprzez udział w jego ofierze, który wyrażał się przez spożywanie mięsa ofiarowanego zwierzęcia.

Wszystkie inne ofiary mogli spożywać tylko kapłani, natomiast ofiara spokojna, poza częściami oddawanymi Bogu i kapłanom, należała do ofiarodawcy. Wspólny posiłek miał na Wschodzie, szczególnie w starożytności, ogromne znaczenie symboliczne. Był wyrazem więzi, a nawet przymierza pokoju pomiędzy uczestnikami posiłku (1 Moj 18:2-8, 43:31-34, 1 Sam 9:19-24). Ofiara spokojna była jakby wspólnym posiłkiem, ucztą z Panem Bogiem (4 Moj 28:2, 5 Moj 12:7, 27:7); do Niego należał tłuszcz i krew, resztę zaś spożywał ofiarodawca, wyrażając w ten sposób osobistą łączność i przyjaźń wiążącą go z Tym, któremu poświęcał taką ofiarę.

Podobnie jak całopalenie, ofiary spokojne mogły być składane jako wypełnienie ślubu lub ofiara dobrowolna. Rzadziej ofiary spokojne były składane jako obowiązkowe ofiary świąteczne (3 Moj 9:4, 23:19) lub w obrzędach ofiarniczych (4 Moj 6:14).

Sposób ofiarowania (3 Moj 3:1-17)

Darem na ofiarę spokojną mogły być samce i samice z:
- bydła rogatego (krowa, wół),
- bydła drobnego (owca, koza).

Rytuał ofiarniczy był zupełnie podobny jak przy całopaleniu. Ofiarodawca kładł rękę na głowę zwierzęcia, a kapłan zabijał ofiarę na dziedzińcu po północnej stronie ołtarza. Krwią kropiono ołtarz "z wierzchu w około”. Wszelki tłuszcz zwierzęcia oraz nerki były spalane na ołtarzu, część mięsa znajdującego się przy prawej łopatce i mostku otrzymywał kapłan jako swój udział w ofierze (3 Moj 7:31-36), a reszta mięsa i skóra należały do ofiarodawcy. Mięso ofiary miało być spożyte w dniu ofiarowania albo nazajutrz. Cokolwiek zostałoby do trzeciego dnia miało być spalone. Spożywając mięso ofiary spokojnej należało zachować rytualną czystość, gdyż była to uczta z Bogiem. Nieprzestrzeganie tego przepisu zagrożone było śmiercią (3 Moj 7:16-21).

Szczególnym rodzajem ofiary spokojnej była ofiara spokojna dziękczynienia (hebr. "zebach towdach szelamim”). Była to ofiara składana według podanego wyżej sposobu, do której dołączano dar z pokarmów i niekwaszone ciasto smażone z oliwą oraz chleb kwaszony, który był udziałem kapłana w tej ofiarze.

Mięso ofiary spokojnej dziękczynienia miało być spożyte w dniu ofiarowania. Cokolwiek zostałoby do rana miało być spalone. Przy ofiarach spokojnych należało złożyć obowiązkową ofiarę śniedną i mokrą w takich samych proporcjach jak przy calopaleniu (4 Moj 15:3-13, zobacz "SP” Listopad 1990 "Ofiara calopalna”)

Wystąpienia

2 Moj 24:5 – ofiara spokojna złożona przy zawarciu przymierza
3 Moj 23:19 – ofiara spokojna składana w czasie Święta Tygodni
3 Moj 22:21 – ofiara spokojna wynikająca ze ślubu lub dobrowolna

3 Moj 17:5-6 – ofiara spokojna dobrowolna – obowiązek przyprowadzenia jej do drzwi namiotu zgromadzenia

3 Moj 7:11-15 – ofiara spokojna dziękczynienia
4 Moj 6:17 – ofiara spokojna składana przy ślubie nazirejstwa

4. Kadzenie wonne

Nazwa

Hebr. "Ketoreth” – od czasownika palić (ofiarę lub kadzidło)
- kadzenie – 2 Moj 30:35 – łączy się często z przymiotnikiem "wonne” (hebr. "sam”)

Pochodzenie i cel

Wśród przepisów określających konstrukcję Przybytku, znajdują się opisy dwóch ołtarzy: miedzianego ołtarza ofiar całopalnych (3 Moj 4:34) oraz specjalnego ołtarza złotego, zwanego też ołtarzem kadzenia (2 Moj 30:1), albo "ołtarzem przed obliczem Pańskim” (3 Moj 4:7, 16:18), to jest: stojącym w Przybytku przed zasłoną zakrywającą skrzynię świadectwa (2 Moj 30:1-10). Ten drugi z dwóch ołtarzy Przybytku miał spełniać wyjątkową funkcję. Nie wolno było na nim składać ofiary całopalnej, śniednej czy mokrej, choć przecież hebr. słowo "zebach”, od którego pochodzi "mizebach” – ołtarz, oznacza właśnie te rodzaje ofiar. Miał on służyć wyłącznie do spalania wonności przed obliczem Pana. Toteż, choć nigdzie w Biblii kadzenie nie jest określone żadnym ze słów oznaczających ofiarę i mimo że nie było ono spalane na ołtarzu ofiar całopalnych, to jednak można uznać, że jest ono ofiarą ognistą i to szczególnie wyróżnioną przez sporządzenie odrębnego ołtarza.

Kadzenie, obok całopalenia i ofiary śniednej, także otrzymuje zaszczytny przymiotnik "ustawiczne” (2 Moj 30:8), ze względu na codzienne składanie tej ofiary. Kadzenie spełniało też ważną rolę w świątecznej ofierze Dnia Oczyszczenia (Pojednania), kiedy to kapłan kadził w Miejscu Najświętszym.

Kadzenie miało też w jednym wypadku znaczenie oczyszczające, gdy po buncie Korego naród izraelski został dotknięty plagą. Wtedy to właśnie kadzenie było ofiarą zaspakajającą popędliwość Pańską. Tak w Dniu Oczyszczenia jak i w czasie buntu Korego kadzenie nie było spalane na złotym ołtarzu kadzenia, ale w specjalnym naczyniu zwanym kadzielnicą (hebr. "machtah”).

Należy także odróżniać ofiarę kadzenia ("ketoreth”) od składnika tej ofiary, jakim było kadzidło (hebr. "lebonach”). Kadzidło było składnikiem ofiary śniednej (3 Moj 2:1), a także kładziono go na chlebach pokładnych i zamiast nich spalano w miejscu świętym na ognistą ofiarę (hebr. "iszszech” – 3 Moj 24:7).

Sposób ofiarowania

Wonne kadzenie przyrządzano z czterech składników: balsamu (żywicy pachnącej), onychy (muszelek lub goździków), galbanu wonnego (być może bursztyn albo roślina o nazwie galban) i kadzidła czystego. Taka mieszanina miała być roztarta na drobny proszek i przechowywana w całości lub częściowo w Przybytku "przed świadectwem” (2 Moj 30:34-38).

Kadzenie ustawiczne spalane było podobnie jak całopalenie, dwa razy dziennie: rano i między dwoma wieczorami. W związku z tym kapłan wchodził dwukrotnie do Przybytku, aby kadzić kadzeniem ustawicznym. Wchodząc rano, przygotowywał też do zapalenia lampy świecznika, a wchodząc po południu, między dwoma wieczorami, zapalał lampy świecznika, które płonęły aż do kadzenia porannego w następnym dniu. Do kadzenia ustawicznego służył ołtarz złoty kadzenia, stojący w Miejscu Świętym (2 Moj 30:6-8).

Nieco inaczej przebiegała ofiara kadzenia w Dniu Oczyszczenia. Wchodząc do Miejsca Najświętszego z krwią cielca, kapłan niósł także kadzielnicę pełną rozpalonego węgla z ołtarza złotego ("przed oblicznością Pańską” 3 Moj 16:12 por. 3 Moj 4:7, 16:18) i pełne garści kadzenia wonnego. Tam, w Miejscu Najświętszym za zasłoną (3 Moj 16:12 – por. 16:2,15), kadził tak, aby obłok zakrył ubłagalnię i dopiero wtedy mógł przystąpić do kropienia krwią cielca.

Wystąpienia

2 Moj 30:6-10 – kadzenie ustawiczne
3 Moj 16:12-13 – kadzenie w Dniu Oczyszczenia
4 Moj 16:1-50 – kadzenie Korego i jego roty oraz oczyszczające kadzenie Aarona.

Daniel Kaleta