Z korespondencji, 2009

Alegoria, typ, obraz

Pytanie: ...jaka jest różnica między tymi terminami, ... figurą, obrazem albo typem...?

Biblia używa trzech gatunków mowy symbolicznej. Lepiej byłoby je inaczej nazwać, używając raczej terminów biblijnych. Są to:

(1) alegorie (Gal. 4:24 zob. BT),

(2) typy (np. 1 Kor. 10:11 „wzór” z BG to bardzo dobre tłumaczenie greckiego słowa „typos”) oraz

(3) obrazy (np. 1 Kor. 11:7).

Z terminologii badaczy Pisma Świętego wymienionej w pytaniu do alegorii najbardziej pasuje „figura”, a do „obrazu” – „symbol”. Pojęcia „obraz” i „typ” w terminologii badaczy używane są bardzo niekonsekwentnie. Wiele osób buduje własne definicje gatunków mowy symbolicznej. Spróbuję je zdefiniować na biblijnych przykładach.

1. Alegoria – jedyny nazwany przykład tego gatunku mamy w Gal. 4:22-26, gdzie żony Abrahama i ich synowie porównani są do dwóch przymierzy Synajskiego i „Syońskiego” oraz podmiotów tych przymierzy – Izraela i Kościoła. Tak więc alegoria to najbardziej kompleksowy sposób wypowiedzi symbolicznej, gdzie pod postaciami, przedmiotami przedstawione są zagadnienia duchowe, które przeważnie mają jednoznaczne odniesienie do rzeczywistości. Jeśli coś jest alegorią, to wypełnia się w zasadzie tylko raz i oznacza tylko jeden ciąg zdarzeń lub problemów (w alegorycznym sensie, gdyż tę samą historię można często interpretować również jako typ).

2. Typ (lub wzór) – to najczęstszy gatunek mowy symbolicznej. Typem (wzorem) były na przykład według św. Pawła wydarzenia towarzyszące wędrówce Izraela po wyjściu z Egiptu. Bałwochwalczy kult cielca był typem uczestniczenia w „stole diabelskim” po przyjęciu chrztu, co może przydarzyć się wszystkim, którzy uczestniczą w Pamiątce. Ap. Piotr mówi, że Korab Noego był typem (wzorem) chrztu (1 Piotra 3:21, gdzie dosłownie chrzest jest „antytypem” Korabia). Czyli typ Korabia jako chrzest wypełnia się po wielokroć w życiu wielu chrześcijan. Najogólniej rzecz ujmując wszystko, co jest napisane w Biblii jest typem (wzorem) zachowań pozytywnych i negatywnych, zachowań Bożych względem postaw człowieka itp.

3. Obraz (lub symbol) – to zewnętrzny, widzialny przejaw niewidzialnej duchowej rzeczywistości. Apostoł pisze, że mężczyzna jest wyobrażeniem Boga (1 Kor. 11:7). Obraz i „pozaobraz” istnieją więc jednocześnie. Pierwszy jest zauważalny i uzmysławia istnienie drugiego. Symbolami są chleb i wino w czasie Pamiątki, chrzest w wodzie czy chustka na głowie siostry. Obrazem w tym sensie był Przybytek, gdyż uzmysławiał niewidzialną rzeczywistość duchową. Terminowi temu odpowiada więc w pewnym sensie pojęcie „cienia”, gdyż cień jest zarysowym odbiciem rzeczywistości, ale cień i rzecz, którą ten cień odzwierciedla istnieją jednocześnie. Nie ma cienia bez przedmiotu.

Dobre zdefiniowanie tych pojęć jest niezwykle ważne dla właściwej interpretacji Biblii. Najczęstszy problem, to mylenie typu z alegorią i nadmierna chęć alegoryzowania wszystkiego w Biblii w oparciu o wypowiedź apostoła, że wszystko, co jest napisane w Biblii, jest „wzorem” czyli „typem” (Rzym. 15:4 w por. z 1 Kor. 10:11). Alegoryzowanie jest pewną sztuką. Im lepszy artysta tym piękniej rozwinięta alegoria. Alegoria to próba stworzenie obrazu znanej skądinąd rzeczywistości na podstawie zapisanych historii. Apostoł dał przykład jak to robić, ale nam jego niedoskonałym naśladowcom potrzebna jest pewna doza ostrożności i umiaru. Alegoriami są niektóre przypowieści Pana Jezusa, ale też nie wszystkie. Większość z nich to typy, wzory pewnych dobrych i złych postaw oraz zachowań ludzkich. C.T. Russell w objaśnieniu do „Paschy Nowego Stworzenia” pisze o ogólnym obrazie (czyli w powyższej terminologii o alegorii) wyjścia Izraela z Egiptu, którą to historię można interpretować jako alegorię drugiego przyjścia Pana Jezusa (Mojżesza) i wybawienia Izraela z Egiptu (świata z niewoli grzechu i śmierci). Ale wspomniany jest także przez tegoż autora „obraz szczegółowy” (czyli w naszej terminologii „typ”) baranka spożywanego w czasie paschalnej wieczerzy, którego rzeczywistość wypełnia się przez całe wieki w życiu milionów naśladowców Chrystusa. Zaś chleb i wino używane w czasie Pamiątki są obrazami (symbolami) niewidzialnej rzeczywistości. Dobrze jest nie mieszać tych różnych pojęć i sposobów interpretacji.

„Mądry, słuchając, pomnaża swą wiedzę, rozumny nabywa biegłości: jak pojąć przysłowie i zdanie, słowa i zagadki mędrców” (Przyp. 1:5-6 BT)

Daniel Kaleta